Dünya Miras? Adalar

Açık Kapı Mimarlık Festivali 2025 kapsamında düzenlenen 'Adanın Hafızası: İskeleden Yetimhaneye' başlıklı yürüyüşü, yoğun ilgi gören duraklarını, adanın mimari mirasını ve kültürel hafızasını konuklarımız Dr. Nilay Özlü, Zafer Akay ve Seda Naniç Zeybek'ten dinliyoruz. 

Konuğumuz gazeteci Stelyo Berberakis ile Heybeliada Ruhban Okulu’nun geleceğini konuşuyoruz. 1844’te kurulan, Ortodoks dünyasının en önemli dinî eğitim merkezlerinden biri olan okul, 1971’den beri kapalı. Defalarca “açılıyor” dendi, ama bu kez gerçekten açılacak mı? Açılırsa ne olur, kimler gelir, Rum cemaati ne düşünüyor? Zengin kütüphanesi ve köklü tarihiyle Heybeliada Ruhban Okulu yeniden gündemde.  

'Geç Kalma' sloganıyla gerçekleştirilen bisiklet yarışlarına yönelik olarak yavaş yaşamı, adaların dinginliğini ve İstanbul’un hızına karşı koyan o özel Adalar ritmi üzerine konuşuyoruz. 

Adalar’ın turizm baskısı, sıfır atık hedefleri, yenilenebilir enerji olanakları ve ada belediyelerinin ortak geleceği üzerine, konuklarımız Adalar Belediye Başkan Yardımcısı Av. Fırat Durak, Adalar Belediye Meclis Üyesi İsmail Onur Balbinar ve Friedrich-Ebert-Stiftung’dan Büyükadalı arkadaşımız Yasemin Ahi ile konuşuyoruz.   

'Bir değişim yaratmak için asla küçük değilsin' diyen Sakıp Sabancı Vakfı 16. Sezon Fark Yaratanları'ndan Niyazi Selçuk ile sanatı, ekolojiyi, çocukların gücünü ve geleceği konuşuyoruz.

Europa Nostra Türkiye, Büyükada Rum Yetimhanesi’nin Patrikane tarafından alınan yıkım ve turizm amaçlı kullanım kararına ilişkin ciddi endişelerini dile getiren hem yapının özgünlüğü, hem de Adalar’ın geleceği açısından doğurabileceği risklere dikkat çeken bir basın bültenini kamuoyu ile paylaştı. Konuklarımız 40 yılı aşkın süredir mimari koruma alanında çalışan, geçmişte ICOMOS Türkiye ve Europa Nostra Türkiye başkanlıklarını yürütmüş, aynı zamanda Apaçık Radyo programcısı Burçin Altınsay Özgüner ve arkeoloji ve kültürel miras alanında uzun yıllardır çalışmalar yürüten, Aralık 2024’ten bu yana Europa Nostra Türkiye Başkanı olarak görev yapan Yiğit Ozar ile bu süreci ve bu basın bültenini neden kaleme aldıklarını konuşuyoruz. 

Binlerce deniz kaplumbağasının yuvalama alanı, kuş göç yollarının önemli durağı olan eşsiz ekosistem Hatay Samandağ’daki Milleyha Sulak Alanı'nı konuklarımız Dr. Samim Kayıkçı, Erol Yüksek ve Sera Tolgay ile konuşuyoruz.   

Konuğumuz gazeteci & yazar Mine Söğüt ile Büyükada Rum Yetimhanesi üzerinden, hafıza ve mekân kavramlarını mercek altına alıyor; tarihi yapıların toplumsal belleğimizdeki yerini, azınlık mirasının korunmasının önemini ve mekânın hafızayla kurduğu ilişkiyi konuşuyoruz. 

Gençliğinde Troçki’nin yıllarını geçirdiği İliasko Köşkü yıkımına tanıklık edip yıkanlara “Ne olur yapmayın!” diye yalvaran İlhan Nebioğlu ile  bir araya geliyoruz. Bugün aynı acıyı Rum Yetimhanesi için hisseden Nebioğlu, 1980’lerden bu yana üyesi olduğu Europa Nostra’nın girişimleriyle, Yetimhane’nin “Tehlike Altındaki 7 Kültürel Miras” arasında seçilmesini sağlayan isimlerden biri olarak bu kez hepimizi sesimizi yükseltmeye çağırıyor. 

Restoratör mimar Barış Altan'la Büyükada Rum Yetimhanesi'ni konuşuyoruz. Barış Altan yetimhane ile ilgili Patrikhane temsilcisi Laki Vingas’ın yapının artık restore edilemeyeceği yönündeki iddianın bilimsel açıdan geçersiz ve yönlendirici olduğunu anlatıyor ve ekliyor; "hangi malzemeden inşa edilmiş olursa olsun, hangi düzeyde yıpranmış olursa olsun, ilkesel ve teknik olarak her yapı restore edilebilir". 

Yaklaşık 18 yıldır restorasyonu süren Büyükada’nın en görkemli yapılarından, üzerindeki gözlem kulesinden dünyaca ünlü gökbilimci Antoniadi’nin Mars gözlemlerine ilk kez başladığı yerlerden biri olan Mizzi Köşkü’nü (Al Palas) onarımını yürüten restorasyon uzmanı ve yüksek mimar Yaman İrepoğlu ile mercek altına alıyoruz.

'Yetimhane için başka bir gelecek mümkün mü?' sorusunu konuğumuz ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nden mimar, mimarlık tarihçisi ve müze tasarımcısı Prof. Dr. Ayşen Savaş ile değerlendiriyoruz. 

Avrupa’nın en büyük ahşap yapısı olan Büyükada Rum Yetimhanesi, şimdi 'turizm işlevine dönüştürme' kararıyla yeniden gündemde.   Yedi yıl önce başlattığımız 'Yetimhaneden Öğrenmek' serisine kaldığımız yerden devam ediyor ve bu hafta konuğumuz, süreci yakından takip eden Patrikhane sözcüsü ve azınlık hakları savunucusu Laki Vingas ile bu önemli kararı ve yapının geleceğini konuşuyoruz. 

Yetimhane serimize yedi yıl önce 'Yetimhaneden Öğrenmek' başlıklı programımızda konuk ettiğimiz mimar Nevzat Sayın ile aradan geçen yedi yılın ardından yeniden buluşuyoruz.  O gün bize olacakları tek tek anlatmış meğer.. Nevzat Sayın ile aynı şeyleri konuşuyor olmanın verdiği ruh sıkıntısıyla 'Malumun İlanı' başlığı altında buluşuyoruz.  

Bu yıl da gençleri bir araya getiren edebiyat, kültürler arası öğrenme, ekoloji ve toplumsal dayanışma ekseninde şekillenen Nâzım Hikmet Yaz Kamplarını sekiz yıldır Gündüz Vassaf ile birlikte koordine eden sosyolog ve sivil toplum çalışanı Nazan Bekiroğlu ile kampın geçmişini, bu seneki 'Dünya Vatandaşlığı' temasını ve gelecek vizyonunu konuşuyoruz. 

Dünyanın en büyük ikinci ahşap yapısı olan Büyükada Rum Yetimhanesi’ni konuğumuz psikolog ve yazar Gündüz Vassaf ile konuşuyoruz.  Gündüz Vassaf, yedi yıl önce düzenlenen '206 Odalı Sessizlik' sergisinde bu yapı için, “Devletlerin ve dinlerin yetimi,” demişti ve şimdi ise yetimhane, 'turizm yatırımı' adı altında yeni bir tehditle karşı karşıya. Hafızasını yitiren İstanbul’un kıyısında hâlâ direnen Prens Adaları’nın kültürel peyzajında bu dönüşüm ne anlama geliyor?

Konuğumuz bilim, sanat ve çevre alanında dünyanın önde gelen isimlerinin buluştuğu National Geographic Festivali’ne Türkiye’den davet edilen Nat Geo kaşifi, şehir plancısı ve hidrolog Sera Tolgay ile festivalde bir çok kişinin, sivil inisiyatifler ve uzmanların katkıları ile hazırlanan “Marmara Denizi: Restorasyon Yol Haritası” ve “Asi Çevre Vizyon Planı” raporlarını dünyanın dört bir yanından gelen bilim insanları, çevre aktivistleri ve sanatçılarla paylaşmasını dinliyoruz. 

Konuklarımız Antakya Çevre Koruma Derneği Başkanı Nilgün Karasu ve kent antropoloğu Ayşim Türkmen ile Türkiye'nin ilk sivil çevre planı olan 'Asi Çevre Vizyon Planı'nı konuşmaya devam ediyoruz. 

3 Haziran Marmara Denizi Günü ve 5 Haziran Dünya Çevre Günü’nde siviller tarafından yapılan iki önemli çevre raporunu duyuruyoruz: