Het Spoor Terug

Deze zomer zenden wij in de tijd van Het Spoor Terug een serie uit van onze Belgische collega’s van Radio Klara. Deze week het eerste deel van de reeks programma’s gemaakt door Sara Debroey over Beeldenstormen. In de zomer van 1566, nu ruim 450 jaar geleden, brak de beeldenstorm uit in de Nederlanden. Waar en waarom deze beeldenstorm begon, is het onderwerp van deze eerste aflevering.

Bij een EK of WK liggen de wuppies en vuvuzela’s al weken van tevoren klaar en elk café in elk gat, dorp of stad kleurt Oranje. In de aanloop naar het EK Vrouwenvoetbal valt een dergelijk dolzinnig enthousiasme nergens te bespeuren. Vrouwelijke voetballers en vrouwenvoetbal zijn, kortom, in Nederland nauwelijks zichtbaar. Terwijl onze dames in tegenstelling tot onze heren onze nationale trots hooghouden. Zij gaan dat doen vanaf 16 juli op het EK, ook nog eens in eigen land. Wies Bakker dook in de historie van het vrouwenvoetbal dat lang door de heren der schepping werd tegengewerkt. Ze maakte voor Het Spoor Terug de documentaire ‘Onze Oranje-vrouwen’.​

Ooit, in de hoogtijdagen van de mijnbouw, was Heerlen een trotse welvarende stad. In de jaren zeventig van de vorige eeuw was dat helemaal omgeslagen en was ‘Heerlen’ synoniem voor ‘harddrugs’ geworden. Hoe kwam dat? Door de mijnsluiting? Of hadden de Amerikanen van de NAVO-basis ermee te maken, die dit jaar precies 50 jaar geleden, in het nabijgelegen Brunssum, werd geopend? Danielle Emans en Geert van de Wetering onderzochten het. En maakten voor het Spoor Terug een documentaire over de slikkende danwel snuivende soldaten.

Deze week is het vijftig jaar geleden dat de Zesdaagse oorlog tussen Israël en de Arabische staten werd uitgevochten. Een halve eeuw geleden was bijna iedereen in Nederland nog onbekommerd pro-Israël. Vandaar dat zich vele vrijwilligers aanmeldden om het land van Golda Meir en Moshe Dayan te helpen, en vandaar dat er in Nederland gedemonstreerd werd voor Israël en tegen de Arabieren.Michal Citroen maakte een documentaire over Nederlands solidariteit van toen met Israël. Zondag het tweede deel van het eerder uitgezonden tweeluik: ‘de Zesdaagse oorlog in Nederland’

Deze week is het vijftig jaar geleden dat de zogeheten Zesdaagse oorlog tussen Israël en de Arabische staten uitbrak. Een halve eeuw geleden was bijna iedereen in Nederland nog onbekommerd pro-Israël. Vandaar dat zich vele vrijwilligers aanmeldden om het land van Golda Meir en Moshe Dayan te helpen, en vandaar dat er in Nederland gedemonstreerd werd voor Israël en tegen de Arabieren.Michal Citroen maakte een documentaire over Nederlands solidariteit van toen met Israël. Zondag het eerste deel van het eerder uitgezonden tweeluik: ‘de Zesdaagse oorlog in Nederland’

Altijd maar bidden en zwijgen. En nooit meer je vader, moeder, zusje, broertje, opa of oma zien. Dat was de toekomst van de honderden katholieke meisjes die zich aanmeldden voor een leven in een zogeheten slotklooster. Weggestopt achter tralies, verdwenen ze voor altijd uit zicht. Totdat de deuren en de ramen van de kerk in de jaren zestig opengingen en de zusters naar buiten mocht, zo nu en dan.Radiomaker Gerard Leenders sprak met een paar slotzusters en maakte: ‘Voor God alleen. De laatste zusters achter slot.’

In mei 1976 hielden honderden vrouwen dik tien dagen de abortuskliniek Bloemenhove in Heemstede bezet. Dit om te voorkomen dat minister Dries van Agt de kliniek zou laten sluiten. Abortus was namelijk tot 1981 bij de wet verboden. Documentairemaker Lemke Kraan reconstrueerde de reuring rondom Bloemenhove en de abortuswetgeving en maakte voor het Spoor Terug de documentaire Bloemenhove: de politieke strijd rond abortus.

In 1945 worden in Limburg de eerste bevrijdingskinderen geboren. Een deel van hen is duidelijk herkenbaar als ‘Amerikaantjes’ – hun biologische vaders zijn zwarte Amerikaanse soldaten. In het witte katholieke Limburg zijn zij de eerste groep die er opgroeit met een afwijkende huidskleur. De vaders werden door de Limburgers als bevrijders omarmd, maar de acceptatie van de kinderen verliep minder vlekkeloos. Laura Stek en Wies Bakker ontmoetten twee van deze kinderen en spraken met schrijfster Mieke Kirkels. Zij schreef het boek: Kinderen van zwarte bevrijders dat deze maand is uitgekomen.

De Oostvaardersplassen kennen we dankzij de bioscoop hit uit 2013 de Nieuwe Wildernis. Goed gefilmde ‘oer-natuur’ : Een landschap zoals duizenden jaren geleden is vanuit de trein elke dag tussen Lelystad en Almere te bewonderen.Grote kuddes grazende edelherten, wilde paarden en runderen die het bestaan van 31 uitzonderlijke soorten vogels mogelijk maken met nauwelijks interventie van mensen. Nu een internationaal erkend reservaat voor met uitsterven bedreigde vogels in Europa, zoals de zeearend.Sinds begin dit jaar is het beheer van de Oostvaardersplassen overgedragen aan de Provincie Flevoland. En de provinciale politiek greep onmiddellijk de kans om zich opnieuw te bemoeien met deze 6000 hectare natuur. Met meer of minder goeie bedoelingen lijken economische belangen, boeren, jagers en toerisme volgens kenners een internationaal uniek ecosysteem te bedreigen waar 40 jaar lang voor is gevochten om het zo te krijgen. In het tweeluik ´OVT in OVP, 40 jaar Oostvaardersplassen´ vertellen betrokkenen over de strij

De Oostvaardersplassen kennen we dankzij de bioscoop hit uit 2013 de Nieuwe Wildernis. Goed gefilmde ‘oer-natuur’ : Een landschap zoals duizenden jaren geleden is vanuit de trein elke dag tussen Lelystad en Almere te bewonderen. Grote kuddes grazende edelherten, wilde paarden en runderen die het bestaan van 31 uitzonderlijke soorten vogels mogelijk maken met nauwelijks interventie van mensen. Nu een internationaal erkend reservaat voor met uitsterven bedreigde vogels in Europa, zoals de Zeearend.Sinds begin dit jaar is het beheer van de Oostvaardersplassen overgedragen aan de Provincie Flevoland. En de provinciale politiek greep onmiddellijk de kans om zich opnieuw te bemoeien met deze 6000 hectare natuur. Met meer of minder goeie bedoelingen lijken economische belangen, boeren, jagers en toerisme volgens kenners een internationaal uniek ecosysteem te bedreigen waar 40 jaar lang voor is gevochten om het zo te krijgen. In het tweeluik ´40 jaar Oostvaardersplassen´vertellen betrokkenen over de strijd rond een v

In de British Library in Londen ligt de enige toneeltekst in Shakespeare's handschrift die bewaard gebleven is. En het is een van de weinige van zijn teksten die nooit in het Nederlands zijn vertaald. Het is een toespraak van Thomas More, uit het gelijknamige toneelstuk waaraan Shakespeare op bescheiden schaal heeft meegewerkt. In die speech roept Thomas More de Londenaren op om zich het lot van de vele vluchtelingen in de stad aan te trekken. Het is een overtuigende speech, die de vreemdelingenhaat voor een tijdje tempert. In deze Spoor Terug gaat Mathijs Deen op zoek naar het wonderlijk tijdloze verhaal van Shakespeare en de vluchtelingen. Omdat deze documentaire is genomineerd voor de journalistieke prijs De Tegel herhaalt OVT hem. Vindt u dat we de prijs verdienen? Stem dan hier: www.detegel.info/nominaties

Het afgelopen jaar verzamelden duizenden Sioux-indianen, milieu-activisten en steunbetuigers zich in het reservaat Standing Rock in Noord-Dakota. Ze protesteerden tegen de aanleg van de bijna 2000 kilometer lange oliepijpleiding, die vlak langs het reservaat door de Missouririvier loopt. De Sioux vrezen dat het (drink-)water in de rivier wordt vervuild. Bovendien doorkruist de pijpleiding heilige grond, dat hen in een verdrag uit1868 is toegezegd door de federale overheid. Begin 2017 is er nog een kleine groep waterbeschermers ter plaatse. Tammy Howard is daar een van. Samen met haar vrouw Ceci en haar hond Orion besluit ze zo lang mogelijk te blijven. Tot het kamp door het leger wordt ontruimd.Laura Stek maakte een Spoor Terug over Standing Rock, met een historische reflectie op dat andere grote protest uit 1973: Wounded Knee. Daarnaast is er een interactieve versie met audio, fotografie en film te zien op vpro.nl/standingrock. Met dank aan: Tammy Howard, Ceci Pangelinan en Jolanda Kirpensteijn.

Het was een ‘verboden vrucht’ en het was een zelfbenoemde bestseller. De helft van Nederland las het met rode oortjes, de andere helft moest er letterlijk van overgeven. De anti-Jannen schreven dreigbrieven naar zijn moeder en maakten stampij bij de verzetsuitgeverij De Bezige Bij die dit vieze boek uitgaf.In het kader van de boekenweek in het Spoor Terug een herhaling van een programma over ‘Ik Jan Cremer’. Besproken door Wim Berkelaar, Xandra Schutte en Bertram Mourits in de zomer van 2007.

Een verhaal over gifmengster en seriemoordenares Maria Catharina van der Linden-Swanenburg. Ze groeit op in Leiden, de tweede helft van de 19e eeuw. Buurtgenoten roemen haar behulpzaamheid en noemen haar liefkozend Goeie Mie. Maar er schuilt ook een duistere kant in Mie... Dit verhaal is gemaakt door Richard den Haring en René van Es, en maakt onderdeel uit van hun podcastserie 'MakersRadio'. Meer podcasts van MakersRadio vind je op de website makersradio.nl en in de iTunes store.

Vrijwel in elk huis stond vroeger wel een rotanstoeltje of een laag rotantafeltje met glazen blad. Tegenwoordig is Rotan hip en duur, maar in de jaren vijftig en zestig betekende het bezit van rotan het huiselijk geluk van Jan Modaal. En het aardige was: deze rotanmeubels waren helemaal niet exotisch. Integendeel, ze werden gefabriceerd in het goed vaderlandse Friese Noordwolde. Gerard Leenders reconstrueerde de fabricage van een oer-Nederlands exotisch product.

De ketel van Obelix bestaat echt. Hij heet officieel: de Ketel van Gundestrup. Op z’n vroegst is de ketel zo’n 150 jaar voor Christus gemaakt. En het wonderbaarlijke is: op de ketel staat een rijtje mannen afgebeeld voor een ketel. Ze worden erin ondergedompeld door een Godin en komen er onoverwinnelijk uit. Het bracht tekenaar Uderzo op het idee voor zijn ketel.Mathijs Deen verdiepte zich in de ketel en tekende zijn veelbewogen geschiedenis op in de documentaire ‘De ketel van Obelix’.

In 1960 kwamen de eerste Italiaanse gastarbeiders in het in zichzelf gekeerde Oldenzaal aan. Het was alsof de jongemannen van een andere planeet kwamen. De autochtone Oldenzaalers konden maar moeilijk wennen aan de spaghetti-jongens. Jacqueline Maris blikt in 'Het Spoor Terug' terug op de misverstanden tussen boerenkool- en pizzamensen en maakte de documentaire 'Van spaghettivreters en Twentse boeren.'

In Nederland is er een groeiende groep mensen die vraagt om een herdefiniëring van ons VOC-verleden. Maar in de voormalig Nederlandse kolonie Sri Lanka wordt daar anders tegenaan gekeken. De letters VOC staan daar voor een sterk merk. Laura Stek gaat op zoek naar de zogenaamde Dutch Burghers - afstammelingen van VOC'ers - om te ontdekken hoe zij er tegenover staan. Ze kwam onder andere terecht in een VOC-bejaardentehuis, uitsluitend bedoeld voor Burgher-dames. Ceylon-kenner Lodewijk Wagenaar, die zijn nieuwste boek Kaneel en Olifanten op de Dutch Burger Union presenteerde, geeft context en uitleg.

Honderd jaar geleden kwam er met de Russische Revolutie een eind aan meer dan drie eeuwen absolute macht van de Russische Romanov-dynastie. Dit wordt herdacht met een tentoonstelling in de Hermitage in Amsterdam en met een tweeluik in Het spoor terug. Michal Citroen maakte met de Hermitage een reis langs Moskou, Jekaterinenburg en St. Petersburg op onderzoek naar resten van en de hernieuwde belangstelling in het huidige Rusland voor de laatste familie Romanov, tsaar Nicolaas II, zijn vrouw, vier dochters en een dertienjarige erfgenaam. Het inmiddels heilig verklaarde gezin werd in juli 1918 in Jekaterinenburg door de Bolsjewieken geëxecuteerd.

Honderd jaar geleden kwam er met de Russische revolutie een eind aan meer dan drie eeuwen overheersing van de Romanovs. De dynastie viel, de tsaristische familie werd vermoord, en Rusland kreeg een nieuwe, nu rode dictator. De drie eeuwen Romanovs worden herdacht met een tentoonstelling in de Hermitage, en met een tweeluik in Het Spoor Terug. Michal Citroen maakte een reis langs Moskou, Jekaterinenburg en Sint Petersburg en ging op zoek naar de resten van en de herinnering aan de Romanovs.Zondag het eerste deel van ‘de Romanovs’.