Het Spoor Terug

Nederland is het meest behekte land ter wereld. Hoe is dat zo gekomen? Waarom vinden we hekken zo belangrijk? Marten Minkema sprak met de grootste hekkenkenners van Nederland, waaronder hekkenmaker Frans Ruigrok, hekkensocioloog Herman Vuijsje en hekkenschrijver Peter Meijer, auteur van 'Hekken in Nederland', met wie hij langs landgoederen aan de Vecht loopt. Daar is het hek territoriumbegrenzer èn statussymbool. Weelderige, antieke hekken die vaak nog meer hebben gekost dan het huis dat ze afschermen. Wie dus dacht dat een hek gewoon een hek is, komt bedrogen uit. Meer dan dat: tijdgeest en volksaard worden perfect weerspiegeld in de hekcultuur van een land. Deze documentaire werd eerder uitgezonden bij de RVU op 13 juni 2003

Wie kent het nog: Dikkie, Dikkie, Arnout, Dikkie, Dikkie, Flo, Dikkie, Flo, Dikkie, Flo, Dikkie, Ada, Wimpie, Flo, Wimpie, Flo, Jan. Gezongen of opgedreund, als geheugensteuntje, om de graven van Holland te onthouden. De derde Dikkie was Dirk III, graaf van West-Frisia die in 1018 in de Slag bij Vlaardingen het leger van de Duitse keizer versloeg en daarmee de grondslag legde voor het gewest Holland. Dit jaar is het 1000 jaar geleden en de slag wordt groots herdacht in Vlaardingen. Maar wat gebeurde er nu eigenlijk? Hoe leefden de mensen? Wat aten ze? Waarop zijn de verhalen van de Slag van Vlaardingen gebaseerd? Gerard Leenders en Lars van der Bel probeerden het uit te zoeken en maakten de documentaire ‘De slag bij Vlaardingen’.

Zeventig jaar geleden, tijdens de Salon de l'Automobile introduceerde Citroën de deux chevaux, oftewel 2CV, een kleine, goedkope auto voor de Fransman met de krappe beurs. 41 jaar bleef de auto in productie. Meer dan 5 miljoen Eenden verlieten de fabriek. Wat begon als een goedkoop, goed verend werkpaard op wielen, geschikt voor de slechte landwegen van het Franse platteland, groeide uit tot een sleutel voor de vrijheid van talloze jonge automobilisten in Europa. Nu, 70 jaar nadat het eerste model aan de wereld getoond werd, is het een voertuig van nostalgie geworden, vaak duurder dan hij ooit geweest is, vaak voor welgestelde nostalgische zestigers. Een documentaire van Mathijs Deen.

In 1978 werd in Sliedrecht de eerste Nederlandse IKEA-vestiging geopend. Niemand kon zich op dat moment voorstellen dat de gemiddelde Nederlandse huiskamer en slaapkamer binnen een tiental jaren IKEA-drachtig zou blijken. Ons Nederlandse woonlandschap is sinds 1978 definitief veranderd. Zo laat documentairemaker Michal Citroen horen in ‘Veertig jaar IKEA en de democratisering van de smaak’. Deze zondag is het tweede deel te horen.

In 1978 werd in Sliedrecht de eerste Nederlandse IKEA-vestiging geopend. Niemand kon zich op dat moment voorstellen dat de gemiddelde Nederlandse huiskamer en slaapkamer binnen een tiental jaren IKEA-drachtig zou blijken. Ons Nederlandse woonlandschap is sinds 1978 definitief veranderd. Zo laat documentairemaker Michal Citroen zien in ‘Veertig jaar IKEA en de democratisering van de smaak’. Deze zondag is het eerste deel te zien.

Dieren opzetten is in. Steeds meer mensen volgen een cursus en preparateurs hebben het druk. Toch was het vak bijna uitgestorven. Radiomaker Marten Minkema bezocht het eeuwfeest van Bouten en Zoon in Venlo, het oudste taxidermiebedrijf in Nederland, waar stier Herman en nijlpaard Tanja uit Artis levensecht zijn geconserveerd. Tussen de opgezette tijgers, roodborstjes, ijsberen en hamsters doet Minkema verslag van een oud ambacht.

Vijftig jaar geleden leek het er even op dat in Parijs de verbeelding werkelijk aan de macht zou komen. Studenten hadden de straten in bezit genomen, miljoenen arbeiders het werk neergelegd en president De Gaulle bleef lang angstvallig stil. Een terugblik van vier ooggetuigen. Een documentaire van Paul van der Gaag, gemonteerd met Alfred Koster.

Een zoon van een lappenkoopman uit Capelle aan den IJssel bracht het tot eigenaar van een landgoed, in Oost-Pruisen. Toen de oorlog kwam stortte zijn droom en landgoed in elkaar, en bleek hij de treurige bezitter van het berooide ‘Rittergut Schakenhof’. Documentairemaker Mathijs Deen maakte op basis van persoonlijke briefwisselingen van de familie de documentaire ‘Ons gaat het in ieder geval nog goed’. Een verhaal over een familie die vermalen werd door de oorlog.

Deze donderdag is het weer Nationale Secretaressedag. En dat terwijl het begrip secretaresse nauwelijks nog wordt gebruikt, en bijna niemand meer weet wat Schoevers, het opleidingsinstituut voor assistent-juffrouwen van de directeur, ook weer eens was. In Het Spoor Terug een herhaling van een documentaire uit 2013, toen het secretaresse-instituut Schoevers 100 jaar oud was. Gemaakt door Laura Stek.

In 1902 schoot dienstbode Neeltje Lokerse uit Yerseke op het Haagse Binnenhof met een pistool op de vader van haar onwettige zoon. Ze was bij hem in dienst geweest, verliefd geworden, en verloor haar laatste spaarcenten aan het kind dat ze van hem had overgehouden toen ze eenmaal op straat stond. Marlies Allewijn schreef over Neeltje de roman ‘De meid’. Michal Citroen maakte er de documentaire ‘De meid, de vader en de daad’ over.

Het is begin 2013 als Rein Hannik veertig dozen van zijn moeder Coef erft. En dat terwijl hij nog zo opgelucht was van haar waanzin verlost te zijn. Maar haar nalatenschap blijkt te uniek om bij het grofvuil te zetten; hij stuit op dagboeken, foto’s, geluidsopnamen, tekeningen en schilderijen uit verschillende fases van haar leven. Over Indië, het Jappenkamp, haar worstelingen met psychoses en de roemruchte LSD-therapieën bij psychiater Jan Bastiaans. ‘Wie was zij eigenlijk?’, vraagt Hannik zich af. Een radiodocumentaire van Laura Stek, op basis van het boek ‘Coef: de weg van de waanzin’ van Rein Hannik.

Bier brouwen tijdens een volkenmoord. Heineken deed dat in 1994 in Rwanda. Terwijl 800.000 Tutsi's werden uitgeroeid, spoelden Hutu-moordenaars hun gewetensbezwaren weg met vers pils uit de Heineken-brouwerij. Journalist Olivier van Beemen, schrijver van het boek 'Bier voor Afrika', onderzocht hoe dat heeft kunnen gebeuren en maakte voor OVT en Follow the Money een Spoor Terug.

In het Joods Historisch Museum is tot en met 2 september een tentoonstelling te zien over de beroemde Oostenrijkse-Amsterdamse fotografe Maria Austria. Radiomaker Michal Citroen leerde de fotografe kennen toen deze foto’s maakte van het gezin Citroen en van haar jong overleden moeder. Voor Het Spoor Terug maakte zij een portret van Maria Austria met onder andere Vincent Mentzel, een leerling van Maria.

De aluminium klimkoepel, de duikelrekjes en de betonnen zandbak: het speeltuig van de architect en ontwerper Aldo van Eyck sierde Amsterdam tot diep in de jaren '80. Talloze naoorlogse kinderen groeiden ermee op en vielen zich er buil na buil aan. In totaal ontwierp Van Eyck meer dan 700 zogeheten iconische speelplaatsen. Documentairemaker Tjitske Mussche maakte voor Het Spoor Terug: ‘Duurzamer dan sneeuw: de speelplaatsen van Aldo van Eyck’.

Het was de plek waar ‘gevallen vrouwen’ oftewel zwangere ongehuwde meisjes hun spruit ter wereld brachten: Moederheil. Het doorgangshuis was een treurnis voor de moeders die hun kind nooit meer terug zagen na de geboorte. Doorgang betekende in de praktijk adoptie: de baby ging bijna rechtstreeks vanuit de baarmoeder naar een nieuwe moeder. Rene Oomen maakte voor Het Spoor Terug een documentaire over het katholieke baby- en moedertehuis.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd China bezet door Japan, en verwerd de Amsterdamse familie de Jongh uit het kosmopolitische Shanghai plots tot een ongelukkige pion in een wereldwijd conflict. De familie belandde in een Jappenkamp in het noorden van China. Radiomaker Gerard Leenders sprak met Anneke Knüppe-de Jongh, de dochter uit het gezin, over haar herinneringen aan haar tijd in het kamp. Met hulp van Mieke Melief, auteur van Hier in het Oosten alles wel: een Amsterdamse familie in China maakte hij een documentaire voor Het Spoor Terug.

Hij wordt nog altijd beschouwd als de vader van de geschiedschrijving, maar eigenlijk was hij een soort verslaggever: Herodotus. Hij reisde de hele toenmalige geciviliseerde wereld rond en vroeg zich bij het zien van de piramides af of de Egyptenaren die zulke bouwwerken maakten wel tot de beschaafde mensensoort konden worden gerekend. Mathijs Deen maakte voor Het Spoor Terug een documentaire getiteld: De vader van de geschiedenis.

Geestelijk vader van de documentaire serie Het Spoor Terug en van OVT is journalist en schrijver Kees Slager. Ook al wordt Kees Slager dit jaar tachtig, hij is nog steeds volop aan het werk. Onlangs verscheen van hem een bijzonder boek over zijn geboorte-eiland Tholen. 688 pagina’s, duizenden foto’s en een geschiedenis van de prehistorie tot het heden. Een magnum opus van 5 kilo over de helden, schurken, noeste werkers en schuinsmarcheerders van het eiland. Voor Het Spoor Terug trok Michal Citroen naar Tholen en maakte zij samen met Kees Slager een tocht over het eiland langs de historische plekken die ook te vinden zijn in het boek.

Op 16 juli 1957 vond de Nederlandse vliegramp met het toestel de Neutron plaats in Biak, Nieuw Guinea. Aan boord tropenarts Dick Leiker met zijn vrouw en vier jonge kinderen. Hij is op weg naar Nederland om te promoveren op lepra.  Samen met tien andere inzittenden wordt dokter Leiker gered door Papoea’s die met hun prauwen de brandende zee op zijn geroeid. Het dramatische verlies van zijn gezin weerhoudt hem er niet van om zijn leven in dienst te stellen van de leprabestrijding en in 1967 richt hij samen met anderen de Leprastichting op. Wineke van Muiswinkel maakte een radiodocumentaire over dit bijzondere verhaal, eerder uitgezonden in RadioDoc.